Ακανθοκυτταρικό Καρκίνωμα Στόματος

Κλινική εικόνα, διάγνωση και αντιμετώπιση

Τα κακοήθη νεοπλάσματα στόματος αποτελούν το 3-5% του συνόλου των κακοήθων όγκων στον άνθρωπο.

Το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα είναι το πιο συχνό κακόηθες νεόπλασμα του στόματος, αφού αντιπροσωπεύει το 95% των κακοήθων όγκων. Στην Ελλάδα το ποσοστό είναι 5-7 περιπτώσεις ανά 10.000 κατοίκους το χρόνο. Η αιτιολογία παραμένει άγνωστη, εντούτοις  διάφοροι εξωγενείς και ενδογενείς παράγοντες έχουν ενοχοποιηθεί. Οι πιο σημαντικοί παράγοντες είναι το κάπνισμα, οινοπνευματώδη ποτά, χημικές ουσίες, ηλιακή ακτινοβολία, διαταραχή στη θρέψη, κίρρωση του ήπατος, σιδηροπενική αναιμία, ανοσοκαταστολή, ογκογονίδια, ογκογόνοι ιοί κυρίως οι  HPV, χρόνιος τραυματισμός, κακή στοματική υγιεινή.

ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ
Το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα παρουσιάζει μεγάλη κλινική πολυμορφία:  Σε πρώιμο στάδιο  είναι ασυμπτωματικό και εμφανίζεται ως ερυθρή πλάκα, λευκή πλάκα, συνύπαρξη και των δύο, διάβρωση και μικρό ογκίδιο.  Σε όψιμο στάδιο εμφανίζεται ως βαθύ έλκος με ανώμαλο βλαστικό πυθμένα,  επηρμένα  χείλη και σκληρή βάση, εξωφυτική, συνήθως ελκωμένη , μάζα και διηθητική σκληρία. Τα πλάγια χείλη  της γλώσσας και το κάτω χείλος είναι οι πιο συχνές θέσεις εντόπισης.

ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΠΟΥ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΕΞΑΛΛΑΧΘΟΥΝ ΣΕ Α.Κ.

ΑΚΤΙΝΙΚΗ ΧΕΙΛΙΤΙΔΑ
Η ακτινική χειλίτιδα είναι μιά μορφή ακτινικής υπερκεράτωσης εμφανίζεται συχνότερα στο κάτω χείλος, προκαλώντας ξηρότητα, σκασίματα και εφελκίδες φαιές ή λευκές. Γιατί όμως στο κάτω χείλος? Επειδή εκτίθεται περισσότερο στον ήλιο σε σύγκριση με το άνω χείλος. Εάν δεν αντιμετωπιστεί άμεσα, η ακτινική χειλίτιδα, μπορεί να οδηγήσει σε ακανθοκυτταρικό καρκίνο (SCC) στο χείλος.

ΛΕΥΚΟΠΛΑΚΙΑ
Στους βλεννογόνους του στόματος οι λευκές κηλίδες στην γλώσσα, ούλα, μάγουλα ή αλλού στη στοματική κοιλότητα έχουν την δυνατότητα να εξελιχθούν σε ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα. Συχνά προέρχονται από χρόνιο ερεθισμό όπως π.χ. συχνή κατανάλωση αλκοόλ, κάπνισμα τραχείες άκρες στα δόντια οδοντοστοιχίες. Άλλες φορές προκαλούνται, εξαιτίας της μακροχρόνιας συνήθειας, να δαγκώνει κανείς το εσωτερικό τμήμα των παρειών του. Η λευκοπλακία όμως στα χείλη προκαλείται κυρίως από τον ήλιο.

ΕΡΥΘΡΟΠΛΑΚΙΑ
Η ερυθροπλακία είναι κάθε ερυθρή αλλοίωση των βλεννογόνων  που δεν αποδίδεται σε συγκεκριμένο αίτιο ή που δεν υποχωρεί σε επτά ως δεκατέσσερις ήμερες από την άρση ενός πιθανού αίτιου και δεν είναι φλεγμονώδους αιτιολογίας.

ΝΟΣΟΣ BOWEN   
Θεωρείται σήμερα ένα πρώιμο, μη διηθητικό στάδιο του ακανθοκυτταρικού καρκινώματος. Εκδηλώνεται ως επιμένουσα ερυθρόφαιη, λεπιδώδη πλάκα που μοιάζει σαν ψωρίαση ή έκζεμα. Εάν δεν αντιμετωπιστεί είναι πιθανόν να διηθήσει σε βαθύτερα στρώματα. H νόσος Bowen προκαλείται εξαιτίας της έκθεσης στον ήλιο ή στο αρσενικό αλλά και άλλοι παράγοντες, χημικά καρκινογόνα, ακτινοβολία, γενετικοί παράγοντες και τραύματα αποτελούν αιτίες της νόσου. Ο ανθρώπινος ιός των θηλωμάτων (HPV), ο οποίος μεταδίδεται κυρίως μέσω της σεξουαλικής επαφής, αποτελεί μία από τις εκδηλώσεις της νόσου Bowen στα γεννητικά όργανα. Η ασθένεια αυτή, πιθανόν να εκδηλωθεί στους βλεννογόνους της μύτης ή του στόματος όπως και στο δέρμα. Το 2006 το FDA ενέκρινε το εμβόλιο HPV, για άτομα θηλυκού γένους 9 έως 26 ετών. Έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα αποτελεσματικό, στην πρόληψη HPV και συνεπώς στην μείωση των κονδυλωμάτων στα γεννητικά όργανα, του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και της νόσου Bowen.

ΣΥΝΔΡΟΜΟ PLUMMER-VIΝSON
Ο προκαρκινικός  χαρακτήρας του συνδρόμου είναι γνωστός από πολλά χρόνια. Ο μηχανισμός όμως πρόκλησης του καρκίνου δεν είναι γνωστός. Είναι πιθανό να συμβάλλει η διαταραχή της λειτουργίας  των αναπνευστικών ενζύμων και η δημιουργία ατροφικού επιθηλίου.

ΣΥΦΙΛΗ
Η τριτογόνος σύφιλη φαίνεται ότι συνδέεται με την ανάπτυξη καρκίνου της γλώσσας. Είναι πιθανό το ατροφικό επιθήλιο που δημιουργείται να είναι ευαίσθητο στη δράση διαφόρων καρκινογόνων παραγόντων.

ΒΙΤΑΜΙΝΕΣ
Η στέρηση της βιταμίνης Α  συνδέεται με την πρόκληση του ενδοστοματικού καρκίνου εξαιτίας του ρόλου της στη διατήρηση της ακεραιότητας των επιθηλιακών κυττάρων. Η αριβοφλαβίνωση  παρόλο ότι συνδέεται με την ατροφία του στοματικού επιθηλίου, δεν έχει διευκρινιστεί  αν ενοχοποιείται στην ανάπτυξη του ενδοστοματικού καρκίνου.

ΔΙΑΦΟΡΙΚΗ  ΔΙΑΓΝΩΣΗ
•    Φυματικό έλκος
•    Λευκοπλακία
•    Ερυθροπλακία
•    Τραυματικό έλκος
•    Συφιλιδικό έλκος
•    Ηωσινόφιλο έλκος
•    Μη-Hodgkin λέμφωμα
•    Κοκκιωμάτωση Wegener
•    Αδενοκαρκινώματα των μικρών σιαλογόνων αδένων
•    Νεκρωτική σιαλαδενομεταπλασία
•    Συστηματικές μυκητιάσεις

ΔΙΑΓΝΩΣΗ
Αυτή γίνεται με τη βιοψία και την ιστολογική εξέταση.Υπάρχουν 3 ιστολογικές κλίμακες: καλά διαφοροποιημένο, μέτρια και πτωχά διαφοροποιημένο. Ο τελευταίος τύπος είναι ο πιο επιθετικός.

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ
Θεραπεία πρώτης επιλογής είναι η ριζική χειρουργική εξαίρεση με ή χωρίς συνδυασμένη ακτινοθεραπεία ή και χημειοθεραπεία.
Σήμερα η θεραπεία του καρκίνου του στόματος είναι έργο ομάδας ειδικών στην οποία συμμετέχουν στοματικοί και γναθοπροσωπικοί χειρουργοί, ωτορινολαρυγγολόγοι, ακτινοθεραπευτές, ογκολόγοι, πλαστικοί χειρουργοί, παθολογοανατόμοι, στοματολόγοι, οδοντίατροι, λογοθεραπευτές, διαιτολόγοι κ.λπ. Οι ομάδες αυτές εργάζονται με σύγχρονες θεραπευτικές τεχνικές για να αντιμετωπίσουν την κύρια νόσο, τόσο στο διαγνωστικό όσο και στο θεραπευτικό επίπεδο, αλλά και για να εξασφαλίσουν μία κατά το δυνατόν ικανοποιητική ποιότητα ζωής στους ασθενείς. Η πρόληψη, παρ’ όλα αυτά, παραμένει ο καλύτερος τρόπος για την αντιμετώπιση της νόσου, μέχρι τη μέρα όπου η επιστήμη θα μπορέσει να νικήσει ολοκληρωτικά τον καρκίνο.